Almanya, Fransa ve İngiltere ABD yaptırımlarından kaçınmak amacıyla, İran ile dolar dışı ticaret yapmak için yeni bir mekanizma kurdular. Ancak diplomatlar, bu mekanizma ile Tahran’ın nükleer anlaşmayı ayakta tutması için gereken büyük çaplı ticaretin mümkün olmadığını söylüyor.
Washington’un önde gelen Avrupalı müttefikleri, ABD Başkanı Donald Trump’ın geçen yıl İran nükleer anlaşmasından ayrılma kararına karşı çıkmışlardı.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesi ve Almanya ile İran arasında 2015 yılında yapılan anlaşma ile İran’a yıllardır uygulanan ekonomik yaptırımlar askıya alınmış, bunun karşılığında Tahran nükleer programını sınırlamıştı.
İran, eğer Avrupalı güçler, kendisinin ekonomik faydalar elde etmesini sağlayamazlarsa anlaşmadan çekilmekle tehdit ediyor. Avrupalılar ise, nükleer anlaşmaya uyduğu sürece, şirketlerinin İran ile iş yapmalarına yardım sözü verdiler.
Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian, AB mevkidaşlarının Bükreş’teki toplantılarından sonra dün gazetecilere yaptığı açıklamada, “Bu siyasi bir eylem…
Avrupalı şirketleri korumak için alınan bir tavır” dedi. Washington, İran nükleer anlaşmanın şartlarını yerine getirmesine rağmen, anlaşmanın İran’ın balistik füze programını sınırlamadığını veya bölgesel müdahalesini engellemediğini söylüyor.
Yeni ABD yaptırımları, Avrupalı şirketleri İran’la yaptıkları işleri sona erdirmeye ikna etmeyi büyük ölçüde başardı. Washington dün yaptığı açıklamada, AB’nin, Özel Amaçlı Mekanizma (SPV) olarak bilinen bu girişiminin bu durumu değiştirmesini beklemediğini söyledi.
Resmi adı INSTEX (Instrument In Support Of Trade Exchanges) adlı mekanizma İran’ın petrol ve doğalgaz ihracatını AB’den mal alımlarıyla eşleştirmeye yardımcı olacak şekilde tasarlandı. Ancak diplomatların bunun insani amaçlı mallar veya gıda gibi daha küçük çaplı ticarette kullanılacağını söylemeleri, büyük beklentileri zayıflatıyor.
Avrupalı bir diplomat “Durumu önemli ölçüde değiştirmeyecek, ancak İran’a JCPOA’yı (İran nükleer anlaşması) kurtarmaya kararlı olduğumuzu göstermesi ve ayrıca ABD’ye yaptırımlarına rağmen çıkarlarımızı savunduğumuzu göstermesi önemli bir siyasi mesaj” dedi.
Mekanizmanın faaliyete geçmesi birkaç ay daha alacak. INSTEX Fransa’da kayıtlı bir kuruluş olarak Alman bankacı Per Fischer tarafından yönetilecek.
